Bạn có lo lắng về việc thanh toán chi phí bệnh viện đắt đỏ nếu chẳng may bị thương hoặc bị ốm khi sống ở Nhật Bản?
Lúc này, bảo hiểm sức khỏe sẽ trở thành một công cụ hỗ trợ cho bạn rất nhiều trong quá trình khám và điều trị.
Trong bài viết này, chúng tôi sẽ nói về cơ chế của bảo hiểm sức khỏe tại Nhật và các thủ tục khi tham gia bảo hiểm.
Các loại bảo hiểm sức khỏe tại Nhật
Không chỉ người bản địa mà bất kỳ người nước ngoài nào có thời gian lưu trú tại Nhật quá 3 tháng đều phải tham gia chế độ bảo hiểm y tế công. Đây là quyền lợi cũng như nghĩa vụ của bạn. Bảo hiểm y tế công (公的医療保険 Kōteki iryō hoken) của Nhật có 2 loại là Bảo hiểm sức khỏe xã hội (社会健康保険 Shakai-kenkōhoken) và Bảo hiểm sức khỏe quốc dân (国民健康保険 Kokumin-kenkōhoken).
Vì Nhật Bản áp dụng “Hệ thống bảo hiểm quốc dân” nên theo quy định, bạn phải tham gia một trong hai loại bảo hiểm trên.
Bất kể bạn tham gia loại bảo hiểm nào thì bạn đều được hỗ trợ 70% chi phí y tế, và chỉ phải thanh toán 30% còn lại. Khi được điều trị mà không được bảo hiểm hỗ trợ và trường hợp không tham gia bảo hiểm công, bạn cần phải thanh toán 100% chi phí y tế. Bên cạnh đó, 2 loại bảo hiểm y tế công đều có trợ cấp thai sản 420,000 yen khi bạn sinh em bé.
Vậy điểm khác nhau giữa hai loại bảo hiểm này là gì? Chúng ta hãy cùng theo dõi tiếp các mục dưới đây.
Khác nhau về đối tượng tham gia
Những người được liệt kê dưới đây đều là đối tượng cần phải tham gia bảo hiểm sức khỏe quốc dân:
- Những người kinh doanh tự do hoặc làm nông nghiệp, ngư nghiệp đánh bắt hải sản.
- Những người làm việc bán thời gian, làm thêm mà nơi làm không có chế độ tham gia bảo hiểm
- Những người nghỉ việc và dừng không tham gia bảo hiểm xã hội
- Người nước ngoài có tư cách visa trên 3 tháng và có địa chỉ tại Nhật (du học sinh, thực tập sinh, vân vân)
Mặt khác, những người là đối tượng cần phải tham gia bảo hiểm xã hội như sau.
- Nhân viên hành chính công
- Nhân viên công ty
- Người phụ thuộc vào người đang tham gia bảo hiểm xã hội (người trong gia đình)
Không giống như bảo hiểm sức khỏe quốc dân, bảo hiểm xã hội được trả bởi cả công ty nơi bạn làm việc và chính bạn. 5 loại bảo hiểm sau đây được bao gồm trong bảo hiểm xã hội.
- Bảo hiểm sức khỏe (健康保険 Kenkō hoken)
- Bảo hiểm điều dưỡng (介護保険 Kaigo hoken)
- Bảo hiểm hưu trí (年金保険 Nenkin hoken)
- Bảo hiểm tai nạn nghề nghiệp (労災保険 Rōsai hoken)
- Bảo hiểm thất nghiệp (雇用保険 Koyō hoken)
Khách nhau về chi phí bảo hiểm
Tiếp theo là về chi phí bảo hiểm.
Đối với bảo hiểm xã hội, gánh nặng chi phí sẽ không thay đổi ngay cả khi số lượng người phụ thuộc của bạn tăng lên (bố, mẹ, vợ, chồng, con cái,…). Mặt khác, trong trường hợp bảo hiểm y tế quốc dân, nếu số người phụ thuộc như thành viên gia đình tăng lên do sinh con, kết hôn, v.v., bạn sẽ phải trả mức phí bảo hiểm tương đương cho mỗi người.
| Bảo hiểm Quốc dân | Bảo hiểm Xã hội | |
| Chi phí y tế | ・Trẻ em trước tuổi đi học: 20% ・Từ tuổi đi học đến 69 tuổi: 30% ・Người từ 70-74 tuổi: 10-30% | Dành cho người tham gia bảo hiểm và người sống phụ thuộc vào người tham gia bảo hiểm: ・Trẻ em trước tuổi đi học: 20% ・Từ tuổi đi học đến 69 tuổi: 30% ・Người từ 70-74 tuổi: 20-30% |
| Mức phí bảo hiểm | Phí bảo hiểm sẽ tùy vào nơi sinh sống, thu nhập hàng năm và số người trong gia đình. Phí bảo hiểm có thể đóng qua ngân hàng hoặc tự đóng. | Phí bảo hiểm được tính dựa trên mức thu nhập của người tham gia bảo hiểm. Mức phí này do người lao động và người sử dụng lao động mỗi bên chi trả một nửa (được khấu trừ vào tiền lương) |
Do đó, nếu bạn là nhân viên công ty và sống cùng gia đình thì việc tham gia Bảo hiểm Xã hội sẽ bớt gánh nặng hơn.
Người nước ngoài luôn cần phải tham gia bảo hiểm y tế?
Vậy, có phải bất kì người nước ngoài nào sinh sống tại Nhật cũng đều bắt buộc phải tham gia bảo hiểm y tế công hay không?
Như đã nhắc đến ở đầu bài viết, người nước ngoại có tư cách lưu trú trên 3 tháng đều cần phải mua bảo hiểm y tế công. Cụ thể là những người có tư cách lưu trú dưới đây:
- Người có tư cách lưu trú dài hạn
- Người có tư cách vĩnh trú
- Người có tư cách lưu trú dưới dạng tị nạn
- Những người cư trú tại Nhật Bản nhưng mất quốc tịch Nhật Bản hoặc người sinh ra tại Nhật
Tuy nhiên, có một số trường hợp ngoại lệ như sau:
Ngay cả khi thời gian lưu trú là ba tháng hoặc ít hơn thì những người có thể chứng minh được mình sẽ lưu trú tại Nhật Bản trên 3 tháng với tư cách lưu trú là “Hoạt động giải trí”, “Đào tạo kỹ thuật”, “Lưu trú theo diện gia đình”, và “Công vụ” thì có thể tham gia bảo hiểm.
Bạn có thể tham khảo đường link bằng tiếng Việt dưới đây về chế độ Bảo hiểm y tế tại Shinjuku-ku, Tokyo:
Người nước ngoài không cần mua bảo hiểm y tế
Những người nước ngoài không cần / không thể mua bảo hiểm y tế thuộc các đối tượng sau:
- Những người không có tình trạng cư trú (bao gồm cả người cư trú bất hợp pháp và những người đã hết thời gian lưu trú)
- Những người có thời gian lưu trú dưới 3 tháng
- Những người có tư cách lưu trú là ngoại giao hoặc lưu trú ngắn hạn.
- Người trên 75 tuổi (sẽ thuộc hệ thống y tế dành cho người cao tuổi)
- Người đang hưởng trợ cấp từ chính phủ
Những người đang tham gia bảo hiểm xã hội theo công ty không cần phải tham gia bảo hiểm sức khỏe quốc dân.
Ngoài ra, công dân các nước có hiệp định bảo đảm xã hội bao gồm bảo hiểm y tế với Nhật Bản và có mang giấy chứng nhận do chính phủ nhà nước đó cấp cũng không được xét là đối tượng tham gia bảo hiểm sức khỏe quốc dân. Tính tới tháng 11 năm 2019, các nước đó bao gồm: Hoa Kỳ, Bỉ, Pháp, Hà Lan, Cộng hòa Séc, Thụy Sĩ, Hungary và Luxembourg.
Hơn nữa, người có tư cách lưu trú là “Hoạt động đặc thù” thực hiện các hoạt động như du lịch, nghỉ dưỡng và các hoạt động tương tự sẽ không phải là đối tượng của loại bảo hiểm này.
Thủ tục tham gia và rút khỏi bảo hiểm sức khỏe quốc dân
Vậy bạn cần phải chuẩn bị những gì để có thể tham gia Bảo hiểm Sức khỏe Quốc dân?
Theo quy định, thủ tục đăng ký phải được hoàn thành trong vòng 14 ngày kể từ ngày bạn nhập cảnh vào Nhật Bản, ngày bạn chuyển đến hoặc ngày bảo hiểm y tế của bạn hết hạn. Nếu thủ tục này bị trì hoãn, bạn sẽ phải trả phí bảo hiểm chưa thanh toán sau đó.
Thủ tục tham gia bảo hiểm
Để đăng ký, bạn cần tới quầy phụ trách “Hộ tịch và Cư trú” hoặc quầy “Bảo hiểm y tế và hưu trí, Bộ phận quản lý tư cách bảo hiểm sức khỏe quốc dân” tại văn phòng thành phố nơi bạn đăng ký cư trú.
Những người có thể nộp đơn là những người có cùng đăng ký cư trú với chủ hộ hoặc chủ hộ.
Các giấy tờ cần thiết khi làm thủ tục:
- Thẻ cư trú hoặc hộ chiếu
- Thẻ mã số cá nhân (My number) hoặc Thẻ thông báo mã số cá nhân (通知カード)
Nếu tình trạng cư trú của bạn là “Hoạt động đặc định”, bạn cũng sẽ cần phải nộp riêng một số “Tài liệu Chỉ định”. Nếu bạn rút khỏi Bảo hiểm Sức khỏe Xã hội của công ty hoặc Bảo hiểm Xã hội khác, bạn cũng sẽ cần chứng nhận không đủ điều kiện tham gia Bảo hiểm Xã hội hoặc giấy chứng nhận nghỉ việc (退職証明書), thất nghiệp (離職票), v.v.
Vui lòng kiểm tra trước thông tin chính thức trên trang chủ của thành phố để nắm rõ hơn chi tiết.
Thủ tục rút khỏi chương trình Bảo hiểm sức khỏe quốc dân
Cũng giống như khi đăng ký tham gia bảo hiểm lúc đầu, bạn sẽ cần mang theo một số giấy tờ cần thiết và điền vào đơn đăng ký để nộp cho quầy phụ trách thủ tục bảo hiểm ở văn phòng hành chính quận/thành phố nơi bạn sinh sống.
Về cơ bản bạn thường sẽ cần chuẩn bị Thẻ cư trú (在留カード) hoặc giấy chứng nhận thường trú đặc biệt. Thêm vào đó, tùy vào lý do muốn rút khỏi chương tình Bảo hiểm sức khỏe quốc dân mà các giấy tờ được yêu cầu sẽ khác nha như sau:
| Thời điểm | Giấy tờ cần thiết |
| Khi rời khỏi nơi sinh sống hiện tại | Thẻ cư trú (在留カード) hoặc giấy chứng nhận thường trú đặc biệt |
| Khi tham gia bảo hiểm sức khỏe tại nơi làm việc | Thẻ bảo hiểm xã hội được đăng ký theo nơi làm việc |
| Khi trở thành đối tượng được hưởng trợ cấp sinh hoạt | Giấy chứng nhận thụ hưởng trợ cấp sinh hoạt |
| Khi qua đời | Chỉ cần giấy tờ chứng nhận (thẻ) Bảo hiểm sức khỏe quốc dân |
Trong trường hợp chuyển nhà, bạn cần đăng ký Bảo hiểm Sức khỏe Quốc dân một lần nữa tại văn phòng thành phố mới của bạn sau khi bạn đã hoàn tất thủ tục rút khỏi bảo hiểm tại nơi ở cũ. Sau đó, bạn sẽ nhận được một thẻ bảo hiểm mới với mức phí áp dụng theo chế độ của khu vực mới.
Thủ tục tham gia và rút khỏi bảo hiểm sức khỏe xã hội
Về cơ bản, công ty sẽ thay bạn thực hiện các thủ tục cho cả tham gia và rút khỏi bảo hiểm xã hội. Do đó, bạn chỉ cần nộp các tài liệu cần thiết cho công ty khi được yêu cầu. Để biết thêm chi tiết, hãy hỏi người phụ trách nhân sự hoặc kế toán tại công ty của bạn.
Tuy nhiên, bạn phải tự làm thủ tục về phía Bảo hiểm sức khỏe quốc dân. Nếu bạn muốn tham gia bảo hiểm xã hội, vui lòng làm theo hướng dẫn về thủ tục rút khỏi chương trình Bảo hiểm sức khỏe quốc dân.
Mặt khác, nếu bạn thay đổi công việc và bắt đầu làm việc tại nơi làm việc mới vào ngay hôm sau khi bạn dừng công tác nơi làm việc hiện tại, bạn có thể chuyển sang bảo hiểm xã hội mà không cần tham gia Bảo hiểm sức khỏe Quốc dân. Nhưng nếu có một khoảng thời gian chờ trước khi làm việc ở công ty mới trên 1 tháng thì bạn có nghĩa vụ tham gia bảo hiểm quốc dân trong thời gian đó. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào, hãy tham khảo ý kiến với văn phòng chính quyền địa phương hoặc người phụ trách nhân sự tại công ty.
Tổng kết
Trên đây, chúng tôi đã giải thích chi tiết các thông tin về Bảo hiểm sức khỏe quốc dân (国民健康保険) và Bảo hiểm sức khỏe xã hội (社会健康保険).
Về cơ bản, bạn có thể xem lại các nội dung tóm tắt dưới đây để dễ dàng phân biệt được sự khác nhau giữa hai loại bảo hiểm này.
| Đề mục | Bảo hiểm sức khỏe Quốc dân | Bảo hiểm sức khỏe Xã hội |
|---|---|---|
| Đối tượng tham gia | ・Những người kinh doanh tự do hoặc làm nông nghiệp, ngư nghiệp đánh bắt hải sản. ・Những người làm việc bán thời gian, làm thêm mà nơi làm không có chế độ tham gia bảo hiểm ・Những người nghỉ việc và dừng không tham gia bảo hiểm xã hội | ・Nhân viên hành chính công ・Nhân viên công ty ・Người phụ thuộc vào người đang tham gia bảo hiểm xã hội (người trong gia đình) |
| Người nước ngoài | ・Những người có tư cách cư trú từ 3 tháng trở lên và có đăng ký địa chỉ cư trú ・Người đáp ứng các điều kiện khác | ・Nhân viên công ty |
| Thủ tục đăng ký | Đăng ký theo cá nhân tại văn phòng hành chính địa phương | Gửi tài liệu cần thiết và tham gia theo công ty bạn đang làm việc |
Chúng tôi hi vọng qua bài viết này, bạn đã có thể chuẩn bị đủ kiến thức về bảo hiểm y tế tại Nhật cho một cuộc sống bình an trong tương lai.